ATELIER IJMEER 2030+
|
De gemeente Almere in de zomer 2003 het initiatief genomen om een plan voor de uitbreiding van Almere in westelijke richting te laten ontwerpen. Teun Koolhaas (1940) en Ellen Marcusse (1963) kregen de opdracht, en betrokken een stratgisch gelegen pand aan het Amsterdamse IJ, op ruime afstand van het Almeerse stadhuis, om ongestoord en geïnspireerd door de omgeving hun plan te ontwikkelen. De gemeente Amsterdam haakte na een jaar bij het initiatief aan. Omdat de plannen zich voor een groot deel op Muidens gebied afspelen, zijn ze voor onze gemeenschap belangrijk.
|
Inhoud:
Alle cursieve teksten en alle illustraties zijn afkomstig uit het boekwerk Atelier IJmeer 2030+. De plattegronden zijn door de auteur bewerkt.
Door Jan Bovenlander
Voorwoord
Daartoe in staat gesteld door de gemeente Almere heeft Muideninfo kennis genomen van de plannen die het Atelier IJmeer voor de 'dubbelstad' en het daarin gelegen binnenmeer ontwikkelden.Dat er over deze plannen, die zich voor een groot deel op Muidens grondgebied, of liever, 'watergebied' afspelen nog wel het één en ander te doen zal zijn werd ons na lezing van het uiterst verzorgde en bijzonder rijk geïllustreerde boekwerk duidelijk. (Het boek is uitgegeven door uitgeverij010 voor € 39,50 te bestellen door de link aan te klikken).
De omvang van de ingreep wordt in het voorwoord, geschreven door de burgemeesters Job Cohen en Anne-Marie Jorritsma, duidelijk gemaakt: “Almere zal in de periode 2010-2030 meer dan eenderde van de totale bouwopgave (in de Noordvleugel) voor haar rekening nemen: 60.000 woningen voor ongeveer 200.000 nieuwe stadsbewoners. Binnen één generatie verdubbelt de stad in omvang en rond 2040 behoort Almere tot de vijf grootste steden van Nederland.” En verderop: “Als burgemeesters van deze twee prachtige steden zijn we ervan overtuigd dat de hier gepresenteerde en verbeelde westelijke ontwikkeling van Almere de toekomst is. Atelier IJmeer heeft met deze stedenbouwkundige visie letterlijk vorm gegeven aan de gewenste verbinding tussen onze steden, die door de brug over het IJmeer wordt gesymboliseerd.” Tenslotte: “Wij hopen dat u al lezend ons enthousiasme zult delen.” Nu is het altijd lastiger enthousiast te worden over plannen waar je géén invloed op hebt gehad, dan enthousiast te worden over plannen waar je wél invloed op hebt gehad. Er zijn minstens twee elementen in de plannen waar de gemeente Muiden ernstige bezwaren tegen heeft : de 'Golden Gatebrug' over het IJmeer, en het buitendijks bouwen, vooral ín het IJmeer. We gaan met name aandacht besteden aan deze twee aspecten.
De keuze om buitendijks te bouwen kan niet losgezien worden van de keuze om Almere naar het westen, in de richting van Amsterdam dus, uit te breiden. Oud-wethouder Arie-Willem Bijl zegt hierover: “waar willen we uitbreiden? Naar het oosten, zoals tot nu toe voornamelijk is gebeurd, of naar het westen? En mijn keuze viel op de tweede optie. Naar het water, naar Amsterdam. Ook omdat daar nog altijd het grootste deel van de arbeidsmarkt voor inwoners van Almere ligt. Amsterdam is onze economische motor. Maar minstens zo belangrijk was dat oriëntatie op het water ons de kans zou bieden om Almere smoel te geven.” De volgende 200.000 inwoners van Almere worden dan ook ondergebracht in een 'maritieme stad'.
De IJmeerbrug
Wij citeren:“Voor de aansluiting met Amsterdam is de aanleg van de IJmeerbrug - die Pampus over het IJmeer en via IJburg rechtstreeks aan Amsterdam centrum en de Zuidas koppelt - een noodzakelijke stap in het ontwikkelingsproces. Zodra Almere als integraal onderdeel wordt gezien van het interstedelijk netwerk in de Noordvleugel, en partijen het eens zijn over de benodigde dynamiek in deze regio, is de brugverbinding van vitaal belang. Als fysieke schakel én als icoon: als symbolische expressie van het innovatief vermogen dat in de Noordvleugel geconcentreerd is. De brug is een plastisch voorbeeld van de ambities die in dit plan besloten liggen. Een civiel werk van deze omvang haakt aan bij de levende traditie van het ingenieursontwerp, waarmee Nederland de omgang met het water al eeuwenlang tot deel van zijn identiteit heeft verheven.” (…) “De IJmeerbrug bedient het openbaar vervoer, wandelaars en fietsers en eventueel ook de stadsauto. Het vormt de tweede ontsluitingsas, loodrecht op de huidige Flevospoorlijn die Zuidelijk Flevoland met de Randstad verbindt.”
Hoe ziet die brug er nu uit?
De ontwerpers hebben de Taagbrug in Lissabon (Portugal) als voorbeeld genomen:
Vervolgens zijn ze aan het schetsen gegaan om de brug aan te passen aan de eisen die hier gesteld worden, zoals een doorvaarthoogte van 40 meter. Een totale hoogte van de brug van 120 meter blijkt te weinig, en de brug wordt 135 meter hoog in de plannen van het Atelier. Dit wordt het uitzicht vanaf Pampus, waar de brug nog geen kilometer vandaan ligt:
Het Atelier legt uit:
“De situering van de brug wordt door de belangrijkste assen in het plangebied aangedragen. Zo zijn er de vaargeulen vanuit Muiden en de Hollandse Brug, de reserveringen op IJburg en de zichtlijnen langs de Oostvaardersdijk en het historisch centrum van Amsterdam en het moderne centrum van Almere. Precies op het kruispunt van die topografische assen verheft de op palen gebouwde, elegante oeververbinding zich geleidelijk tot 40 meter boven de waterspiegel. Zo blijft de doorvaart van de Muidense bruine vloot gewaarborgd en ontstaat exact halverwege de twee stadscentra een zichtbaar icoon van de band tussen Amsterdam en Almere, en het oude en nieuwe land.”
Overigens wordt de stadsautoweg bij IJburg wél in een tunnel gestopt, als we het door het Atelier geleverde kaartje tenminste juist interpreteren. De tekst zegt hier helemaal niets over.
Opmerkelijk is dat hier het Kruitbos in 2030 nog steeds in z'n geheel bestaat. Zou onze wethouder Fred Winnubst het zolang weten te rekken?
Het IJmeer
Het hemd is nader dan de rok, en daarom (nogmaals) zijn Muiders en Muiderbergers natuurlijk het meest geïnteresseerd in de plannen van het atelier met het IJmeer. In ieder geval wordt er in het document gesproken over “versterking van natuurwaarden van het IJmeer” maar ook over “En het IJmeer kan zich de komende decennia ontwikkelen tot een interstedelijke ruimte tussen Amsterdam en Almere en die twee steden ook daadwerkelijk met elkaar verbinden.” We hebben geprobeerd na te gaan hoe het atelier die versterking van natuurwaarden, waar nu een wijds en beschermd natuurgebied is, zich met een overgang naar een 'interstedelijke ruimte' indenkt.Daartoe blijkt het Atelier aan te haken bij de onlangs gepubliceerde Toekomstvisie IJmeer. Zij citeren daaruit: “Door deelopgaven in een breed perspectief te beschouwen en de planvorming op een langetijdshorizon te plaatsen, zijn (wij) in staat geweest de kwaliteiten te ontdekken van de synergie tussen simultane natuurontwikkeling en verstedelijking in de Noordvleugel van de Randstad. Zij zijn elkaars voorwaarden gebleken.” Verstedelijking voorwaarde voor natuurontwikkeling? Kletsen ze elkaar gewoon na? Het moet toch niet gekker worden, denkt u wellicht. We gaan op zoek naar een uitleg.
In elk geval voorziet het Atelier IJmeer een maritieme (stads)kern van Almere op zichtafstand van Amsterdam, en dus op zichtafstand van Muiden en Muiderberg: “De buitendijkse ontwikkeling, gesitueerd rond de aanlanding van de IJmeerverbinding op de brugpier, krijgt een sterk stedelijk karakter. Zowel aan de noord-als aan de zuidzijde van de pier worden met verschillende bouwhoogtes en typologieën stedelijke maar tegelijk op het open water georiënteerde woningen gebouwd. Het ontwerp van de brugpier en de verschillende waterfronten rond de IJmeerbaai tekenen het nieuwe silhouet van de stad.” Uitzicht op een stad dus, volgens dit ontwerp:
 | Tussen Marina Muiderzand en de pier ('IJmeerwerf') ligt kennelijk een recreatiestrand. Dat ligt echter niet in de zichtlijn van Muiderberg, de bebouwde IJmeerwerf doet dat wél. Deze onttrekt het groene Muiderhoek aan het gezicht van Muiderberg – maar mogelijk representeren de grijze vierkantjes daarop hoogbouw. In ieder geval zal de bebouwde brugpier dominant aanwezig zijn. Hoe met deze plannen natuurwaarden in het IJmeer versterkt worden is vooralsnog onduidelijk, maar we zullen kontakt opnemen met de makers om dit helder te krijgen. En u daarover informeren. Overigens kunnen we ons wél een integrale planvorming indenken waarbij aandacht is voor beiden. Maar we zullen niet op hun uitleg vooruitlopen. |
Over de invulling van IJburg rept het atelier met geen woord. In ieder geval wijkt het door het atelier gepubliceerde plaatje van IJburg 2 en 3 ingrijpend af van alles wat tot nog toe vertoond werd. Het atelier lijkt duidelijk een initiatief van de gemeente Almere.
Markermeer.
Momenteel bestaat de Markermeerkust van Almere uit de Oostvaardersdijk: een saaie, harde dijk. In tegenstelling tot wat we denken dat er met het IJmeer zou staan te gebeuren is hier wél sprake van een versterking van natuurwaarden. Vooruitlopend op de bouw van Almere Pampus ontstaan bij de nieuwe kusten gevarieerde onderwaterlandschappen, vestigingsgebieden voor waterplanten, vissen en vogels, een afwisseling van luwe en open waterruimte. Daartoe worden op enkele kilometers voor de bestaande dijk duineilanden opgespoten. Deze vormen een nieuwe primaire zeewering, nuttig in verband met de aangekondigde peilstijging. Omdat definitief afgezien werd van een Markerwaard kan het benodigde zand voor deze eilanden en de hierachter gelegen bebouwing in het Markermeer worden gewonnen. Vanaf Muiderhoek zet deze bebouwing zich over ongeveer vier kilometer voort, omgeven door water. Een vogeleiland en een luw plantenrijk onderwaterlandschap scheidt deze verstedelijking van een nieuwe nederzetting voor 'De Blocq van Kuffeler'. Voor de Oostvaardersplassen tot Lelystad worden duinen opgespoten : mogelijk om daar achter luw water te creëren ten behoeve van recreatie en/of natuurontwikkeling:
Tenslotte
|
Op 17 maart 2004 sprak Jacob Veenhuysen in: “Hebt u wel eens contact gehad met het Ontwerpatelier IJmeer? Waar men zich bezig houdt met de toekomst van Almere en dat daar en ik citeer: “een moderne maritiem stedelijk woon en werkomgeving via een prachtige brug verbonden met Amsterdam” wordt ontworpen.” Jacob werd op zijn wenken bediend! Op 27 april 2004 bezochten Harry Smith en Dick Schulp het atelier. |
terug naar het IJmeer
U belandt dan op ons reactie formulier:
